Odruchy pierwotne i odruchy posturalne
Wpis dla małych i 'dużych’ dzieci.
Wydawać by się mogło, że tekst ten odnosi się tylko do dzieci – jednak w przypadku nie zintegrowania odruchów pierwotnych na wczesnym etapie rozwoju i/lub ponownym ukazaniu się ich na skutek różnych wydarzeń, które to były/są sporym obciążeniem dla Naszych układów nerwowych – jak najbardziej dotyczy on również nastolatków i dorosłych.
Gdy dziecko przychodzi na świat, opuszcza zapewniające ochronę łono matki i spotyka się z otoczeniem pełnym ogromnej liczby bodźców zmysłowych. Nie potrafi ono interpretować wrażeń, które odczuwa. Jeśli wrażenia są zbyt silne lub zbyt gwałtowne, dziecko zareaguje na nie w sposób, którego samo jeszcze nie rozumie.
Zamieniło bowiem świat równowagi na świat chaosu. Opuściło przytulne, ciepłe środowisko na rzecz nieprzyjaznych, ekstremalnych warunków. Automatyczne żywienie przestało być dostępne i dziecko musi zacząć brać czynny udział w procesie karmienia. Tlen nie jest już dostarczany przez krew matki, konieczne jest samodzielne oddychanie, jak również poszukiwanie i znajdowanie sposobów na spełnianie własnych potrzeb.
W przetrwaniu pomaga dziecku zestaw odruchów pierwotnych, zwanych też prymitywnymi, mających na celu zapewnienie natychmiastowej reakcji na nowe środowisko i zmieniające się potrzeby. Odruchy pierwotne to automatyczne, stereotypowe ruchy powstające na poziomie pnia mózgu i wykonane bez udziału kory mózgowej.
Odruchy pełnią strategiczną funkcję w przeżyciu dziecka w pierwszych tygodniach, stanowią fundament wielu późniejszych czynności intencjonalnych. Powinny one jednak służyć przez określony czas, a gdy pomogą już dziecku przetrzymać początkowe ryzykowne miesiące życia – zostać wyhamowane lub przejść pod kontrolę wyższych partii mózgu. Pozwala to na rozwój bardziej zaawansowanych struktur, co następnie umożliwia niemowlęciu kierowanie zamierzonymi reakcjami.
Świadome działanie możliwe jest jedynie wówczas, gdy w daną czynność zaangażowana jest kora mózgowa.
Odruchy pierwotne aktywne po szóstym do dwunastego miesiąca życia uważa się za nieprawidłowości rozwojowe stanowiące dowód mankamentów strukturalnych lub niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Ich przedłużona aktywność może również powstrzymać pojawienie się w ich miejsce odruchów posturalnych, które powinny wykształcić się, aby umożliwiać rozwijającemu się dziecku efektywną interakcję z otoczeniem.
Odruchy pierwotne, które są obecne po pierwszych sześciu miesiącach życia, mogą powodować występowanie niedojrzałych schematów zachowań lub sprawiać, że bardziej pierwotne systemy funkcjonowania pozostaną aktywne pomimo przyswojenia bardziej zaawansowanych zdolności. Można wtedy opisać takie dziecko jako 'niemowlaka w ciele dziesięciolatka’.
W zależności od stopnia aktywności nieprawidłowych odruchów nieodpowiedni układ włókien nerwowych może zaburzać jeden lub kilka obszarów funkcjonowania; nie tylko koordynację motoryki dużej i motoryki małej, ale również percepcję zmysłową, funkcje poznawcze oraz sposoby ekspresji.
Dostępność podstawowych umiejętności potrzebnych do uczenia się będzie znacznie lub niemal całkowicie ograniczona pomimo odpowiedniego potencjału intelektualnego; tak jakby bardziej zaawansowane zdolności pozostawały uwięzione na wcześniejszych etapach rozwoju, a korzystanie z nich zamiast podlegać automatyzacji, wymagało ciągłego, świadomego wysiłku.
Percepcja to odbieranie informacji sensorycznych przez mózg.
Funkcje poznawcze odpowiadają za interpretację i rozumienie tych informacji.
Można zatem połączyć wiedzę dotyczącą chronologii odruchów i prawidłowego rozwoju dziecka w celu określenia, osiągnięcie której z późniejszych umiejętności mogło zostać zahamowane bezpośrednio z powodu występowania przetrwałego odruchu pierwotnego.
Podążając tokiem rozumowania zbliżonym do wspomnianej wcześniej przenośni – 'niemowle w ciele dziesięciolatka’ – można przyjąć, że nieprawidłowy profil odruchów u danego człowieka może wskazać przyczyny wstrzymywania rozwoju późniejszych umiejętności.
Wyhamowanie (integracja) – stłumienie jednej funkcji wskutek rozwinięcia się nowej. Dochodzi do zintegrowania pierwszej funkcji w ramach kolejnej.
Wykrycie występowania odruchu pierwotnego może pomóc w wyróżnieniu przyczyn problemów dziecka, co umożliwi dobranie bardziej skutecznego programu terapeutycznego. Jeśli profil odruchów tylko nieznacznie odbiega od przyjętych norm, zazwyczaj wystarczające jest dopasowanie odpowiednich metod nauczania.
Dzieci, u których nieprawidłowe odruchy są obecne w stopniu umiarkowanym, mogą odnieść korzyść z połączenia specjalistycznych form nauczania oraz udziału w programie ćwiczeń ruchowych opracowanych w celu poprawy równowagi i koordynacji.
Jeżeli jednak badania wykażą występowanie nagromadzenia nieprawidłowych odruchów, będzie to wskazywać na niedojrzałość neuromotoryczną. U takich dzieci osiągnięcie i utrzymanie długotrwałej poprawy będzie możliwe jedynie po przystąpieniu do programu stymulacji hamowania odruchów, dostosowanego specjalnie do konkretnego przypadku u zorientowanego na pracę w obszarze wciąż obecnych niewłaściwych odruchów.
Program stymulacji i hamowania odruchów składa się z określonych, standardowych ćwiczeń fizycznych, wykonywanych około pięć do dziesięciu minut dziennie przez okres dziewięciu do dwunastu miesięcy. Ćwiczenia zostały opracowane w oparciu o szczegółową wiedzę z zakresu chronologii odruchów i właściwego rozwoju dziecka.
Badacze i naukowcy zauważyli, że wszystkie noworodki wykonują pewne schematyczne ruchy podczas pierwszego roku życia. Instytut Psychologii Neurofizjologicznej w Wielkiej Brytanii i Szwecji stoi na stanowisku, że te określone schematy ruchowe wykonywane w początkowych miesiącach życia obejmują naturalne sposoby hamowania odruchów i jeśli dziecko nigdy nie doświadczyło takich ruchów w poprawnej kolejności, to skutkiem tego mogą być przetrwałe odruchy pierwotne.
Przez codzienne stosowanie zaadaptowanych, sekwencyjnych ćwiczeń ruchowych, mózg otrzymuje 'drugą szansę’ na wyhamowanie odruchów dzięki zapisaniu schematów ruchowych, które powinny pojawić się na odpowiednim etapie rozwoju. W miarę redukcji stopnia aktywności nieprawidłowych odruchów wiele doświadczanych przez dziecko problemów fizycznych, szkolnych czy emocjonalnych będzie zanikać.
Każdy z odruchów ma do odegrania zasadniczą rolę w przygotowaniu dziecka do późniejszego funkcjonowania. Aby lepiej zrozumieć możliwe trudności płynące z nieprawidłowej struktury odruchów, należy mieć świadomość roli, jaką odruchy te powinny odegrać we właściwym okresie ich występowania. Należy zatem cofnąć się do wczesnych tygodni życia płodu – już do piątego tygodnia po zapłodnieniu.
Odruch – mimowolna reakcja na bodziec wraz z całym procesem fizjologicznym, który ją aktywuje.
W tym czasie zarodek wykazuje pierwsze reakcje na bodźce zewnętrzne. Delikatny dotyk górnej wargi sprawi, że odsunie się on natychmiast od źródła stymulacji, na zasadzie reakcji podobnej do ameby. Po kilku kolejnych dniach obszar wrażliwy na stymulację rozszerzy się na wewnętrzne części dłoni oraz podeszwy stóp, aż ostatecznie całą powierzchnia ciała stanie się czuła na dotyk.
Na tym etapie odpowiedź na pojawienie się bodźca przybiera jednak jedynie postać cofania się od źródła kontaktu i dotyczy reakcji całego ciała. W miarę rozwoju świadomości dotyku wycofywanie się w wyniku kontaktu zaczyna słabnąć.
Rozwój nerwowy (nie wiek metrykalny) – określa, w jakim momencie każdy z odruchów pojawia się, a kiedy zostaje wyhamowany. Obecność danego odruchu lub jego brak na kluczowych etapach rozwoju może być zatem wykorzystany jako wskazówka diagnostyczna dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego (OUN).
Wystąpienie stopniowej redukcji odruchów cofania, szacowane na dziewiąty tydzień w łonie matki, pokrywa się z pojawieniem się pierwszego z odruchów pierwotnych. Odruch Moro pojawia się w dziewiątym do dwunastego tygodnia po zapłodnieniu i rozwija się przez cały czas trwania ciąży, a także jest w pełni obecny podczas porodu i po porodzie.
Inne odruchy pierwotne, które możemy poddać ocenie to m.in.:
- Odruch Dłoniowy
- Odruch Podeszwowy
- Odruch Babińskiego
- Odruch Szukania/Ssania
- Toniczny Odruch Błędnikowy
- Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny
- Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny
- Odruch Grzbietowy Galanta
Chciałabyś/chciałbyś sprawdzić jak wygląda to w Twoim przypadku i/lub przypadku Twojego dziecka? Czy problemy z koordynacją, motoryką, ale również percepcją zmysłową i funkcjami poznawczymi nie są związane z przetrwałymi odruchami pierwotnymi?
Odezwij się do mnie i umówmy termin konsultacji. Wiele problemów zarówno fizycznych, w szkole/pracy jak i emocjonalnych może powstawać właśnie na tym podłożu.
Co to dla Ciebie oznacza?
Co konkretnie może Ci to dać?
Sprawdź opinie zadowolonych ludzi, którzy skorzystali już z pomocy:
